Wedyjska koncepcja czasu #6 KROWA - święta...

Wedyjska koncepcja czasu #6 KROWA - święta matka hinduizmu

W Wedach rzeczywistość to cykl – wieczny powrót narodzin i rozpadu świata. Poznaj wedyjską koncepcję czasu… i dowiedz się, co ma z tym wspólnego krowa – święta matka hinduizmu. Dlaczego jest święta? I jak łączy się z tajemnicą wiecznego cyklu istnienia? Nowy odcinek już na kanale Różne Sprawy.

https://youtu.be/VhuykVZdwNs

Dla Hindusów to nie tylko zwierzę gospodarskie. To symbol życia, czystości, macierzyństwa i świętości. Krowa, czyli Gau Mata – Święta Matka – zajmuje wyjątkowe miejsce w hinduizmie, a jej kult ma korzenie sięgające kilku tysięcy lat wstecz. Jak to się stało, że to spokojne, łagodne zwierzę stało się jednym z najważniejszych symboli religijnych świata? Odpowiedź znajdziemy, cofając się do czasów starożytnych Indii – do epoki Wed, gdzie wszystko się zaczęło.

Najstarsze teksty hinduizmu, czyli Wedy, powstawały między 1500 a 500 rokiem przed naszą erą. To właśnie w nich po raz pierwszy pojawia się krowa – po sanskrycku go. W Rygwedzie, najstarszej z Wed, krowa jest symbolem bogactwa, życia i światła. Dla dawnych ludów pasterskich, jakimi byli Ariowie, krowa była podstawą bytu – dostarczała mleka, masła, nawozu i siły do pracy na roli. Im więcej krów posiadał człowiek, tym większym cieszył się prestiżem i szacunkiem.
W jednym z hymnów pojawia się określenie aghnyā – „ta, której nie wolno zabić”. To jedno z najstarszych świadectw moralnego zakazu krzywdzenia zwierząt. W Rygwedzie czytamy: „Nie krzywdźcie krów, bo kto krzywdzi krowy, krzywdzi ziemię i ludzkość.” Bogowie wedyjscy, tacy jak Indra czy Agni, opisywani są jako obrońcy krów. W micie o walce Indry z demonem Writrą, który więzi krowy i światło, uwolnienie ich symbolizuje przywrócenie ṛty – kosmicznego porządku i harmonii. Już wtedy krowa stała się znakiem życia, które należy chronić, a nie wykorzystywać.

Z czasem rola krowy nabrała głębszego znaczenia. W okresie późnowedyjskim, wraz z narodzinami filozofii upaniszadowej, w centrum etyki pojawiła się idea ahimsy – zasady niekrzywdzenia wszystkich istot żywych. Krowa zaczęła być postrzegana jako uosobienie łagodności, cierpliwości i macierzyństwa. Jej mleko i przetwory mleczne uznawano za pokarm duchowy – czysty, święty, niosący boską łaskę. W rytuałach ofiarnych produkty krowie stopniowo zastępowały ofiary ze zwierząt.

Zamiast zabijać, zaczęto ofiarowywać dary – mleko, masło ghi i jogurt – tworzące tzw. pañcagavya, czyli „pięć darów krowy”. W Upaniszadach czytamy, że „w krowie obecne są wszystkie bóstwa”. Stała się więc pośredniczką między światem ludzi i bogów – mikrokosmosem boskości w cielesnej formie. To właśnie w tej epoce krowa przestała być jedynie źródłem pożywienia – stała się świętą istotą, symbolem duchowej doskonałości.

Kiedy powstawały wielkie eposy Indii – Mahabharata i Ramajana – kult krowy był już mocno ugruntowany. W Mahabharacie czytamy: „W krowie zamieszkują wszystkie bogi; ten, kto ją chroni, czci samych bogów.” W Ramajanie bóg Rama potępia zabicie krowy jako czyn sprzeczny z dharmą – prawem moralnego porządku. Z kolei w Prawach Manu – jednym z najważniejszych kodeksów hinduizmu – ochrona krów, czyli go-rakṣa, staje się obowiązkiem religijnym i społecznym.

Zabicie krowy uznawano za ciężki grzech, a troska o nią była wyrazem czystości i duchowej dojrzałości, zwłaszcza wśród braminów. Od tego momentu krowa staje się Gau Matą – Świętą Matką, karmicielką i opiekunką. Daje człowiekowi wszystko: mleko, pożywienie, ciepło i nawozy, a nie żąda nic w zamian. To uosobienie bezinteresownego dawania – cichej, łagodnej siły, która podtrzymuje życie.

W hinduizmie krowa symbolizuje ziemię, płodność i dobroć. Utożsamiana jest z boginią Prithvī – Matką Ziemią – oraz z Aditī, matką bogów. W Bhagavad-gicie Kryszna mówi o obowiązku opiekowania się krowami i bykami, gdyż dzięki nim powstaje mleko i zboże – podstawy ludzkiego życia. Byk porównywany jest do ojca, a krowa do matki.

Kryszna sam bywa nazywany Govinda lub Gopāla – „ten, który chroni krowy”. W jego postaci krowa staje się symbolem miłości, łagodności i harmonii człowieka z naturą. W ikonografii Kryszna otoczony jest pasterkami i krowami – to obraz nie tylko pastoralny, ale głęboko duchowy. 1. Znaczenie imienia „Gowinda” (Govinda) Sanskryt: गोविन्द (Govinda)

Etymologia: „Go” = krowa, zmysł, ziemia, Vedy (zależnie od kontekstu), „Vinda” = ten, który znajduje / odkrywa / daje radość. Govinda dosłownie znaczy więc: „Ten, który daje radość krowom i zmysłom”, albo „Ten, który znajduje (czyli rozpoznaje) krowy” — czyli opiekun krów. W praktyce: To imię odnosi się do Kryszny jako pasterza i opiekuna krów, ale też jako tego, który daje radość zmysłom i światu. W filozofii wisznuickiej mówi się, że Govinda jest tym, który daje duchowe szczęście wszystkim istotom, bo On jest źródłem piękna i błogości.

 Znaczenie imienia „Gopala”. Sanskryt: गोपाल (Gopāla). „Go” = krowa, „Pāla” = opiekun, pasterz. Gopala znaczy więc „pasterz krów” lub „ten, który troszczy się o krowy”. W praktyce: To imię przedstawia Krysznę w Jego dziecięcym i młodzieńczym aspekcie, gdy wychowywał się w Vrindavanie, pasąc krowy i bawiąc się z gopi (pasterkami). Symbolicznie ukazuje Boga jako czułego opiekuna dusz, które są jak krowy potrzebujące troski i przewodnictwa.

Krowa ucieleśnia zasadę dharmy – moralnego porządku wszechświata. Chroniąc krowy, człowiek chroni samą harmonię świata. Produkty od krowy – mleko, masło, jogurt, mocz i nawóz – tworzą wspomnianą pañcagavya, używaną w rytuałach oczyszczających i w ajurwedzie. Choć na Zachodzie może to budzić uśmiech, badania naukowe potwierdziły, że zarówno krowi mocz, jak i nawóz mają właściwości antyseptyczne i bakteriobójcze. Wysuszony nawóz służy w Indiach jako ekologiczny opał, a także jako naturalny materiał budowlany. Dla Hindusów to nie przesąd, lecz przejaw harmonii między naturą a człowiekiem. W Wedach powiedziano: szczęście zwierząt jest kluczem do szczęścia ludzi. I właśnie to przekonanie stanowi fundament wedyjskiej wizji świata – współistnienia, a nie dominacji.

Dziś, tysiące lat po powstaniu Wed, szacunek dla krowy wciąż jest żywy. W wielu regionach Indii obowiązuje zakaz jej uboju, a podczas świąt takich jak Gopashtami czy Govardhan Puja krowy są myte, zdobione, karmione i czczone jak boginie. Współczesny kult krowy łączy tradycję z etyką ekologiczną i duchową. Przypomina, że każde życie ma wartość, a harmonia z naturą jest kluczem do duchowego rozwoju. Jak pisał filozof Sarvepalli Radhakrishnan: „W krowie widzimy cichą mądrość życia, które daje, a nie żąda; karmi, a nie zabija.” To przesłanie – o współczuciu, szacunku i jedności z naturą – pozostaje dziś tak samo aktualne, jak pięć tysięcy lat temu.

  Krowa w filozofii wedyjskiej to coś znacznie więcej niż zwierzę. To symbol życia, nauczycielka pokory i przewodniczka duchowa. Od czasów Rygwedy aż po współczesne Indie przypomina, że świat trwa dzięki współzależności i wzajemnemu szacunkowi wszystkich istot.